Cống bi làm bể phốt có tốt không? Ưu nhược điểm chi tiết

Trong lĩnh vực xây dựng dân dụng và công nghiệp, việc lựa chọn vật liệu và cấu tạo cho hệ thống bể phốt đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả xử lý nước thải, độ bền công trình cũng như chi phí đầu tư. Một trong những giải pháp phổ biến hiện nay là sử dụng cống bi để làm bể phốt, đặc biệt ở các khu vực nông thôn, vùng ven đô hoặc những nơi có điều kiện thi công hạn chế. Tuy nhiên, liệu cống bi làm bể phốt có thực sự tốt, có đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật, vệ sinh môi trường và tuổi thọ sử dụng lâu dài hay không? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các ưu nhược điểm, so sánh với các phương án khác, đồng thời cung cấp các dẫn chứng thực tế để giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện trước khi quyết định lựa chọn giải pháp này cho công trình của mình.

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bể phốt bằng cống bi

Đặc điểm cấu tạo của cống bi

Cống bi là loại ống bê tông cốt thép hình trụ tròn, có đường kính phổ biến từ 60cm đến 150cm, chiều dài mỗi đoạn từ 1m đến 2m. Cống bi thường được sản xuất theo tiêu chuẩn TCVN 9113:2012, đảm bảo khả năng chịu lực, chống thấm và tuổi thọ cao. Vật liệu chính là bê tông mác 200-300, cốt thép D6-D8, giúp tăng khả năng chịu tải trọng đất và nước ngầm. Khi sử dụng làm bể phốt, các đoạn cống bi được xếp chồng lên nhau, các mối nối được trát kín bằng vữa xi măng hoặc keo chống thấm chuyên dụng để đảm bảo không rò rỉ nước thải ra môi trường xung quanh.

Nguyên lý hoạt động của bể phốt cống bi

Bể phốt bằng cống bi thường được thiết kế theo dạng bể tự hoại 2 hoặc 3 ngăn, mỗi ngăn là một đoạn cống bi riêng biệt hoặc chia vách ngăn bên trong. Nước thải sinh hoạt từ nhà vệ sinh, bồn rửa, nhà tắm được dẫn vào ngăn đầu tiên, tại đây các chất rắn lắng xuống đáy, các chất hữu cơ được vi sinh vật phân hủy kỵ khí. Nước thải sau khi lắng tiếp tục chảy qua các ngăn tiếp theo để tiếp tục xử lý, cuối cùng nước đã xử lý đạt tiêu chuẩn sẽ thấm ra môi trường hoặc dẫn ra hệ thống thoát nước chung. Quá trình này giúp giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ nguồn nước ngầm và môi trường xung quanh.

Ưu điểm nổi bật của bể phốt làm bằng cống bi

Thi công nhanh chóng, linh hoạt

Một trong những ưu điểm lớn nhất của bể phốt cống bi là thời gian thi công rất nhanh. Theo khảo sát thực tế tại các công trình dân dụng ở Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, thời gian lắp đặt hoàn thiện một bể phốt bằng cống bi chỉ từ 1-2 ngày, nhanh hơn 30-50% so với bể phốt xây gạch truyền thống. Nhờ cấu tạo dạng module, các đoạn cống bi có thể vận chuyển, lắp ghép dễ dàng ngay cả ở những vị trí chật hẹp, địa hình phức tạp. Điều này đặc biệt phù hợp với các công trình cải tạo, nâng cấp hoặc xây dựng mới ở khu vực nông thôn, nơi điều kiện thi công hạn chế.

Độ bền cao, tuổi thọ lâu dài

Cống bi được sản xuất từ bê tông cốt thép chất lượng cao, có khả năng chịu lực tốt, chống thấm nước và ăn mòn hóa chất. Theo kết quả kiểm định của Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng (IBST), tuổi thọ trung bình của cống bi đạt từ 30-50 năm, thậm chí có thể lâu hơn nếu được bảo dưỡng đúng cách. So với bể phốt xây gạch (tuổi thọ trung bình 15-25 năm), bể phốt cống bi có ưu thế vượt trội về độ bền, giảm thiểu nguy cơ nứt vỡ, rò rỉ nước thải ra môi trường.

Xem thêm Nên xây bể phốt mấy ngăn để đảm bảo thoát nước tốt nhất?

Khả năng chống thấm, chống rò rỉ tốt

Nhờ cấu tạo liền khối, các đoạn cống bi khi lắp ghép và trát kín mối nối sẽ tạo thành một hệ thống bể phốt gần như không thấm nước. Theo khảo sát của Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn, tỷ lệ rò rỉ nước thải ở bể phốt cống bi chỉ khoảng 1-2%, thấp hơn nhiều so với bể phốt xây gạch (5-10%). Điều này giúp bảo vệ nguồn nước ngầm, hạn chế ô nhiễm đất và môi trường xung quanh, đặc biệt quan trọng ở những khu vực có mực nước ngầm cao hoặc đất yếu.

Giá thành hợp lý, tiết kiệm chi phí

So với các loại bể phốt composite, bể phốt nhựa hay bể xây gạch, bể phốt cống bi có giá thành cạnh tranh hơn nhiều. Theo báo giá năm 2024 của các đơn vị cung cấp vật liệu xây dựng tại miền Bắc, chi phí trung bình cho một bể phốt cống bi dung tích 2-3m³ dao động từ 2,5-4 triệu đồng (bao gồm vật liệu và nhân công lắp đặt), thấp hơn 20-30% so với bể phốt composite cùng dung tích. Ngoài ra, nhờ thi công nhanh, giảm chi phí nhân công, vận chuyển nên tổng chi phí đầu tư ban đầu cũng được tối ưu hóa.

Dễ dàng bảo trì, hút bùn định kỳ

Bể phốt cống bi thường được thiết kế nắp đậy ở phía trên, thuận tiện cho việc kiểm tra, bảo trì và hút bùn định kỳ. Đường kính lớn của cống bi (từ 80-120cm) giúp xe hút bùn dễ dàng tiếp cận, thao tác nhanh chóng, giảm thiểu thời gian và chi phí bảo trì so với các loại bể phốt nhỏ, khó tiếp cận.

Nhược điểm và hạn chế của bể phốt cống bi

Khả năng xử lý nước thải hạn chế

Mặc dù bể phốt cống bi có nhiều ưu điểm về độ bền và chi phí, nhưng khả năng xử lý nước thải lại không cao bằng các loại bể phốt hiện đại như bể composite đa ngăn, bể sinh học. Do cấu tạo hình trụ tròn, không có nhiều vách ngăn, dòng chảy nước thải dễ bị rối, thời gian lưu nước ngắn, hiệu quả lắng cặn và phân hủy hữu cơ thấp hơn. Theo nghiên cứu của Viện Công nghệ Môi trường, hiệu suất xử lý BOD₅ của bể phốt cống bi chỉ đạt 50-60%, trong khi bể phốt composite đa ngăn có thể đạt 80-90%. Điều này đồng nghĩa với việc nước thải sau xử lý vẫn còn chứa nhiều chất ô nhiễm, cần được xử lý bổ sung trước khi xả ra môi trường.

Khó mở rộng, nâng cấp dung tích

Một hạn chế lớn của bể phốt cống bi là khó mở rộng hoặc nâng cấp dung tích khi nhu cầu sử dụng tăng lên. Do cấu tạo module liền khối, việc bổ sung thêm ngăn hoặc tăng thể tích bể đòi hỏi phải tháo dỡ, lắp đặt lại toàn bộ hệ thống, gây tốn kém chi phí và thời gian. Trong khi đó, các loại bể phốt xây gạch hoặc composite có thể dễ dàng mở rộng, lắp ghép thêm ngăn mới khi cần thiết.

Yêu cầu kỹ thuật lắp đặt cao

Để đảm bảo bể phốt cống bi hoạt động hiệu quả, việc lắp đặt phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu kỹ thuật về độ sâu chôn lấp, độ dốc ống dẫn, xử lý nền móng và chống thấm mối nối. Nếu thi công không đúng kỹ thuật, bể phốt dễ bị lún, nứt vỡ hoặc rò rỉ nước thải. Theo thống kê của Sở Xây dựng TP.HCM, có tới 18% các sự cố rò rỉ bể phốt ở khu vực ngoại thành là do lắp đặt cống bi không đúng quy trình, đặc biệt ở những nơi nền đất yếu, mực nước ngầm cao.

Tham khảo thêm Bể phốt nên xây gạch hay đổ bê tông mới bền? Ưu nhược điểm.

Khó kiểm soát mùi hôi và côn trùng

Do cấu tạo đơn giản, không có hệ thống thông hơi, lọc mùi chuyên dụng như các loại bể phốt hiện đại, bể phốt cống bi dễ phát sinh mùi hôi, đặc biệt vào mùa hè hoặc khi sử dụng quá tải. Ngoài ra, các khe hở ở mối nối, nắp đậy không kín cũng là nơi trú ngụ của ruồi, muỗi, côn trùng gây mất vệ sinh và ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng.

Không phù hợp với công trình lớn, khu đô thị

Bể phốt cống bi chủ yếu phù hợp với nhà ở riêng lẻ, công trình nhỏ, khu vực nông thôn hoặc vùng ven đô. Đối với các công trình lớn như chung cư, trường học, bệnh viện, khu công nghiệp, bể phốt cống bi không đáp ứng được yêu cầu về dung tích, khả năng xử lý nước thải cũng như tiêu chuẩn vệ sinh môi trường đô thị. Theo quy định của Bộ Xây dựng (QCVN 07:2010/BXD), các công trình công cộng, khu đô thị bắt buộc phải sử dụng bể phốt hợp khối, bể composite hoặc hệ thống xử lý nước thải tập trung.

So sánh bể phốt cống bi với các loại bể phốt khác

Bảng so sánh chi tiết các loại bể phốt phổ biến

Phân tích chi tiết từng tiêu chí

1. Độ bền: Bể phốt cống bi vượt trội về tuổi thọ nhờ vật liệu bê tông cốt thép, phù hợp với các công trình yêu cầu sử dụng lâu dài, ít phải bảo trì. Tuy nhiên, bể composite lại có ưu điểm về khả năng chống ăn mòn hóa chất, thích hợp cho các khu vực có nước thải chứa nhiều chất tẩy rửa, axit.
2. Khả năng chống thấm: Cả bể phốt cống bi và composite đều có khả năng chống thấm rất tốt, hạn chế tối đa rò rỉ nước thải ra môi trường. Bể xây gạch dễ bị thấm nước qua các mạch vữa, nhất là khi sử dụng lâu ngày hoặc thi công không đúng kỹ thuật.
3. Hiệu suất xử lý: Bể phốt composite đa ngăn có hiệu suất xử lý cao nhất nhờ thiết kế khoa học, tối ưu dòng chảy và thời gian lưu nước. Bể phốt cống bi chỉ phù hợp với nhu cầu xử lý nước thải sinh hoạt thông thường, không đáp ứng được các yêu cầu xử lý nước thải công nghiệp hoặc khu đô thị lớn.
4. Chi phí đầu tư: Bể phốt cống bi có chi phí đầu tư thấp nhất, phù hợp với các hộ gia đình, công trình nhỏ, giúp tiết kiệm ngân sách xây dựng. Tuy nhiên, nếu xét về lâu dài, bể composite có thể tiết kiệm chi phí bảo trì, sửa chữa nhờ tuổi thọ và hiệu quả xử lý cao.
5. Dễ bảo trì, hút bùn: Bể phốt composite và cống bi đều dễ dàng bảo trì, hút bùn nhờ thiết kế nắp đậy lớn, thuận tiện cho xe hút bùn tiếp cận. Bể xây gạch thường có kích thước nhỏ, vị trí chôn sâu nên việc bảo trì gặp nhiều khó khăn.
6. Khả năng mở rộng: Bể xây gạch và composite dễ dàng mở rộng, lắp ghép thêm ngăn mới khi nhu cầu sử dụng tăng lên. Bể phốt cống bi và nhựa khó mở rộng do cấu tạo module liền khối, phải tháo dỡ toàn bộ khi muốn nâng cấp.
7. Phù hợp công trình lớn: Chỉ bể xây gạch và composite mới đáp ứng được yêu cầu về dung tích, khả năng xử lý nước thải cho các công trình lớn, khu đô thị, nhà máy, trường học. Bể phốt cống bi chỉ phù hợp với nhà ở riêng lẻ, công trình nhỏ.

Những lưu ý khi lựa chọn và lắp đặt bể phốt cống bi

Tiêu chuẩn kỹ thuật cần tuân thủ

Để đảm bảo bể phốt cống bi hoạt động hiệu quả, cần tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật sau:

• Độ sâu chôn lấp: Tối thiểu 1,2m, tối đa 2,5m tính từ mặt đất đến đáy bể để đảm bảo áp lực đất và tránh ảnh hưởng của nước ngầm.
• Độ dốc ống dẫn: Ống dẫn nước thải vào bể phải có độ dốc tối thiểu 2-3% để tránh tắc nghẽn.
• Xử lý nền móng: Nền đất dưới đáy bể phải được đầm chặt, rải lớp cát hoặc bê tông lót dày 10-15cm để tránh lún sụt.
• Chống thấm mối nối: Các mối nối giữa các đoạn cống bi phải được trát kín bằng vữa xi măng mác cao hoặc keo chống thấm chuyên dụng.
• Thiết kế nắp đậy: Nắp bể phải kín, có lỗ thông hơi và hệ thống thoát khí hợp lý để ngăn mùi hôi thoát ra ngoài, đồng thời tránh sự xâm nhập của côn trùng và các vật thể lạ. Việc bố trí ống thông hơi cần đảm bảo không gây ảnh hưởng đến môi trường xung quanh và người sử dụng.
• Vị trí lắp đặt: Nên chọn vị trí bể phốt ở nơi đất ổn định, tránh khu vực có mực nước ngầm cao hoặc dễ bị ngập úng để hạn chế nguy cơ lún sụt, nứt vỡ. Đồng thời, cần đảm bảo khoảng cách an toàn với các công trình khác như giếng nước, bể chứa nước sinh hoạt để tránh ô nhiễm chéo.
• Bảo trì định kỳ: Thực hiện hút bùn và hút bể phốt định kỳ từ 2-3 năm một lần tùy theo mức độ sử dụng để duy trì hiệu quả xử lý và kéo dài tuổi thọ công trình. Việc bảo trì đúng cách giúp phát hiện sớm các sự cố, tránh gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Chi tiết bảng giá hút bể phốt giá rẻ, chuẩn chuyên nghiệp, hiệu quả.