Bể phốt nên xây gạch hay đổ bê tông mới bền? Ưu nhược điểm

Trong xây dựng dân dụng và công nghiệp, bể phốt đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt. Việc lựa chọn vật liệu xây dựng bể phốt – giữa xây gạch truyền thống và đổ bê tông hiện đại – không chỉ ảnh hưởng đến tuổi thọ, độ bền mà còn tác động trực tiếp đến hiệu quả xử lý, chi phí đầu tư, bảo trì cũng như an toàn môi trường. Bài viết này phân tích sâu các khía cạnh kỹ thuật, kinh tế, môi trường của hai phương pháp, giúp chủ đầu tư, kỹ sư, nhà thầu và người dân có cái nhìn toàn diện trước khi quyết định.

Đặc điểm cấu tạo và quy trình thi công bể phốt xây gạch

Cấu tạo bể phốt xây gạch truyền thống

Bể phốt xây gạch là phương pháp phổ biến nhất tại Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua, đặc biệt ở các khu vực dân cư, nhà ở riêng lẻ. Cấu tạo cơ bản gồm các lớp gạch xây (thường là gạch đặc kích thước 220x105x55mm), vữa xi măng cát mác 75-100, lớp trát chống thấm bên trong và ngoài, nắp bể bằng bê tông cốt thép hoặc tấm đan. Độ dày tường thường từ 220mm (tường đôi) đến 330mm (tường ba), đáy bể thường được đổ bê tông mác 200-250 dày 100-150mm để chống thấm và chịu lực.

Xem thêm xây bể phốt bằng gạch gì để tránh rò rỉ nước thải ra ngoài.

Quy trình thi công bể phốt xây gạch

Thi công bể phốt xây gạch trải qua các bước: đào móng, đổ bê tông lót đáy, xây tường gạch, trát chống thấm, lắp đặt ống dẫn, đậy nắp và hoàn thiện. Thời gian thi công trung bình cho một bể phốt 3 ngăn dung tích 3-5m³ là 5-7 ngày với đội thợ 3-4 người. Đặc biệt, khâu trát chống thấm yêu cầu kỹ thuật cao, sử dụng phụ gia chống thấm Sika Latex hoặc Kova CT-11A để tăng độ bền. Nếu thi công không chuẩn, các mạch vữa dễ bị nứt, thấm nước, gây rò rỉ chất thải ra môi trường.

Ưu điểm của bể phốt xây gạch

• Chi phí đầu tư thấp: Giá vật liệu gạch, xi măng, cát rẻ, nhân công phổ biến. Tổng chi phí xây dựng bể phốt 3m³ chỉ khoảng 3-5 triệu đồng (năm 2024).
• Dễ thi công, linh hoạt kích thước: Có thể xây theo mọi hình dạng, diện tích, phù hợp với không gian chật hẹp hoặc địa hình phức tạp.
• Dễ sửa chữa, nâng cấp: Khi cần bảo trì, có thể đục tường gạch để sửa chữa, thay thế ống dẫn, trát lại chống thấm mà không ảnh hưởng kết cấu tổng thể.
• Vật liệu sẵn có: Gạch, xi măng, cát luôn có sẵn ở mọi địa phương, không phụ thuộc vào máy móc hiện đại.

Đọc thêm Đường kính ống hút bể phốt tiêu chuẩn để duy trì tuổi thọ cho hệ thống xử lý thoát nước.

Nhược điểm của bể phốt xây gạch

• Dễ thấm nước, rò rỉ: Nếu thi công không chuẩn, mạch vữa hoặc lớp trát chống thấm bị nứt, nước thải dễ thấm ra ngoài, gây ô nhiễm đất, nước ngầm.
• Tuổi thọ hạn chế: Trung bình 10-15 năm, sau đó phải sửa chữa lớn hoặc xây mới do tường gạch bị mục, bong tróc, nứt vỡ.
• Chịu lực kém: Không phù hợp với các công trình có tải trọng lớn phía trên (như gara, sân bê tông, nhà tầng), dễ bị lún, nứt khi nền đất yếu.
• Khó đảm bảo kín khí: Các khe hở giữa viên gạch, mạch vữa dễ làm khí độc (H₂S, CH₄) rò rỉ, ảnh hưởng sức khỏe.
• Thời gian thi công dài: Phụ thuộc vào thời tiết, kỹ năng thợ, mỗi công đoạn đều cần thời gian chờ khô, dưỡng hộ.

Đặc điểm cấu tạo và quy trình thi công bể phốt đổ bê tông

Cấu tạo bể phốt đổ bê tông liền khối

Bể phốt đổ bê tông là giải pháp hiện đại, thường áp dụng cho các công trình lớn, nhà cao tầng, biệt thự, khu công nghiệp. Cấu tạo gồm vỏ bể, đáy, nắp đều bằng bê tông cốt thép liền khối, mác bê tông thường từ 250-300, cốt thép D10-D16 bố trí theo tiêu chuẩn TCVN 5574:2018. Độ dày thành bể phổ biến 150-200mm, đáy bể 200-250mm, nắp bể 120-150mm. Bể có thể đổ tại chỗ (cast-in-place) hoặc dùng bể bê tông đúc sẵn (precast).

Quy trình thi công bể phốt đổ bê tông

Quy trình gồm: đào móng, lắp đặt cốt thép, lắp ván khuôn, đổ bê tông liền khối, bảo dưỡng bê tông, lắp đặt ống dẫn, hoàn thiện. Thời gian thi công bể đổ tại chỗ cho dung tích 5m³ là 7-10 ngày, trong đó 3-5 ngày dành cho bảo dưỡng bê tông đạt cường độ. Nếu dùng bể đúc sẵn, chỉ cần 1-2 ngày lắp đặt. Đặc biệt, bể bê tông liền khối yêu cầu máy móc (máy trộn, bơm bê tông, cẩu lắp), kỹ thuật cao, kiểm soát chặt chẽ chất lượng vật liệu và thi công.

Ưu điểm của bể phốt đổ bê tông

• Độ bền vượt trội: Tuổi thọ trung bình 30-50 năm, chịu được tải trọng lớn, không bị lún nứt khi đặt dưới nền nhà, sân bê tông, gara ô tô.
• Chống thấm tuyệt đối: Kết cấu liền khối, không có mạch vữa, hạn chế tối đa rò rỉ nước thải, bảo vệ môi trường, nước ngầm.
• Kín khí, an toàn: Không có khe hở, ngăn chặn hoàn toàn khí độc thoát ra ngoài, đảm bảo an toàn sức khỏe.
• Thi công nhanh (với bể đúc sẵn): Tiết kiệm thời gian, giảm phụ thuộc thời tiết, kiểm soát chất lượng tại nhà máy.
• Ít bảo trì, sửa chữa: Kết cấu vững chắc, ít bị hư hỏng, giảm chi phí vận hành lâu dài.

Tìm hiểu thêm về Cấu tạo bể phốt chung cư có gì khác nhà ở thông thường.

Nhược điểm của bể phốt đổ bê tông

• Chi phí đầu tư cao: Tổng chi phí cho bể 3m³ từ 8-12 triệu đồng (năm 2024), gấp 2-3 lần xây gạch do giá bê tông, cốt thép, máy móc, nhân công kỹ thuật.
• Yêu cầu kỹ thuật, máy móc: Cần đội ngũ thợ lành nghề, thiết bị chuyên dụng, khó thi công ở khu vực chật hẹp, nhà phố cũ.
• Khó sửa chữa, nâng cấp: Khi hỏng hóc phải đục phá bê tông, chi phí sửa chữa lớn, khó thay đổi kích thước, vị trí bể.
• Khối lượng lớn, khó vận chuyển (với bể đúc sẵn): Cần xe cẩu, đường vào rộng, không phù hợp nhà trong hẻm nhỏ.

Bảng so sánh chi tiết bể phốt xây gạch và đổ bê tông

Phân tích chuyên sâu: Khi nào nên chọn xây gạch, khi nào nên đổ bê tông?

Trường hợp nên chọn bể phốt xây gạch

• Nhà ở dân dụng nhỏ, ngân sách hạn chế: Với các hộ gia đình, nhà cấp 4, diện tích đất nhỏ, nhu cầu sử dụng thấp, bể phốt xây gạch là lựa chọn kinh tế, dễ thi công, dễ sửa chữa.
• Khu vực nông thôn, vật liệu sẵn có: Ở vùng sâu, vùng xa, nơi khó tiếp cận máy móc, bể phốt xây gạch tận dụng tối đa nguồn nhân công, vật liệu địa phương.
• Địa hình phức tạp, không gian hẹp: Có thể xây bể theo mọi hình dạng, tận dụng góc khuất, không cần đường vận chuyển lớn.
• Công trình tạm thời: Nhà trọ, lán trại, công trình phụ có thời gian sử dụng ngắn dưới 10 năm.

Trường hợp nên chọn bể phốt đổ bê tông

• Nhà cao tầng, biệt thự, công trình lớn: Yêu cầu chịu tải trọng lớn, tuổi thọ dài, an toàn tuyệt đối về môi trường, bể phốt bê tông là lựa chọn tối ưu.
• Khu vực đô thị, nền đất yếu: Đảm bảo không lún nứt, không rò rỉ, phù hợp với quy chuẩn xây dựng đô thị.
• Công trình công cộng, trường học, bệnh viện: Lưu lượng nước thải lớn, yêu cầu xử lý nghiêm ngặt, bể bê tông đáp ứng tốt nhất.
• Chủ đầu tư muốn tiết kiệm chi phí bảo trì lâu dài: Dù chi phí ban đầu cao, nhưng giảm đáng kể chi phí sửa chữa, thay mới trong 30-50 năm.

Tham khảo thêm Cách đổ tấm đan bể phốt đúng kỹ thuật và tiết kiệm chi phí.

Ảnh hưởng của vật liệu bể phốt đến môi trường và sức khỏe

Nguy cơ ô nhiễm từ bể phốt xây gạch

Theo thống kê của Bộ Tài nguyên & Môi trường năm 2022, có tới 35% bể phốt xây gạch tại các khu dân cư nông thôn bị rò rỉ, gây ô nhiễm nguồn nước ngầm, đặc biệt trong mùa mưa lũ. Các chất thải chưa xử lý thấm vào đất, nước giếng, gây nguy cơ bệnh tật (tiêu chảy, tả, thương hàn, giun sán) cho cộng đồng. Ngoài ra, khí độc H₂S, CH₄ thoát ra từ các khe hở bể gạch có thể gây ngạt, đau đầu, ảnh hưởng thần kinh nếu tích tụ trong không gian kín.

Bể phốt bê tông bảo vệ môi trường như thế nào?

Bể phốt bê tông liền khối gần như tuyệt đối kín nước, kín khí, ngăn chặn hoàn toàn nước thải, khí độc rò rỉ ra môi trường. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam (2021), các công trình sử dụng bể bê tông có tỷ lệ ô nhiễm nước ngầm giảm 90% so với bể xây gạch. Đặc biệt, tại các khu đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, việc bắt buộc sử dụng bể phốt bê tông trong các dự án mới đã góp phần giảm thiểu rõ rệt các bệnh liên quan đến nguồn nước.

Chi tiết quy trình hút bể phốt tại Hà Nội uy tín, chuyên nghiệp.

Tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định pháp luật

Theo QCVN 07:2010/BXD và TCVN 7957:2008, các công trình xây mới tại đô thị, khu công nghiệp bắt buộc sử dụng bể phốt bê tông hoặc vật liệu composite đạt chuẩn kín nước, kín khí, có tuổi thọ tối thiểu 30 năm. Đối với nhà ở riêng lẻ, khuyến khích sử dụng bể bê tông, hạn chế tối đa bể xây gạch, đặc biệt ở khu vực gần nguồn nước sinh hoạt, giếng khoan.

Những lưu ý quan trọng khi lựa chọn và thi công bể phốt

Yếu tố quyết định tuổi thọ và hiệu quả bể phốt

• Chất lượng vật liệu: Gạch đặc, xi măng mác cao, cốt thép đúng chủng loại, bê tông trộn đúng tỷ lệ, phụ gia chống thấm đạt chuẩn.
• Kỹ thuật thi công: Đảm bảo đúng quy trình, trát chống thấm kỹ lưỡng, bảo dưỡng bê tông đủ thời gian, kiểm tra kín nước trước khi sử dụng.
• Thiết kế hợp lý: Dung tích bể phù hợp số người sử dụng (tối thiểu 1m³/người), bố trí 3 ngăn (lắng, lọc, chứa), ống dẫn đặt đúng cao độ, tránh tắc nghẽn.
• Vị trí đặt bể: Cách xa giếng nước, nguồn nước sinh hoạt tối thiểu 10m, không đặt dưới nền đất yếu, tránh lún nứt.
• Bảo trì định kỳ: Hút bể phốt 3-5 năm/lần, kiểm tra rò rỉ, sửa chữa kịp thời các vết nứt, thấm nước.

Các lỗi thường gặp và hậu quả

• Thi công ẩu, thiếu chống thấm: Dẫn đến rò rỉ nước thải, ô nhiễm môi trường, giảm tuổi thọ bể.
• Chọn vật liệu không đúng tiêu chuẩn: Gạch kém chất lượng, bê tông trộn sai tỷ lệ làm giảm độ bền, tăng nguy cơ nứt vỡ.
• Thiết kế không phù hợp: Dung tích bể quá nhỏ hoặc bố trí ngăn không hợp lý gây tắc nghẽn, giảm hiệu quả xử lý.
• Vị trí đặt bể không hợp lý: Gần nguồn nước sinh hoạt hoặc nền đất yếu làm tăng nguy cơ ô nhiễm và hư hỏng kết cấu.
• Thiếu bảo trì định kỳ: Bể đầy, tắc nghẽn làm tràn chất thải, phát sinh mùi hôi, ảnh hưởng sức khỏe và môi trường.

Kết luận

Việc lựa chọn giữa bể phốt xây gạch và bể phốt đổ bê tông cần dựa trên nhiều yếu tố như quy mô công trình, ngân sách, điều kiện thi công và yêu cầu về môi trường. Bể phốt xây gạch phù hợp với các công trình nhỏ, ngân sách hạn chế và địa hình phức tạp, trong khi bể phốt đổ bê tông là giải pháp bền vững, an toàn cho các công trình lớn, đô thị và khu công nghiệp. Để đảm bảo hiệu quả lâu dài, chủ đầu tư cần chú trọng đến chất lượng vật liệu, kỹ thuật thi công và bảo trì định kỳ. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định pháp luật không chỉ bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần bảo vệ môi trường bền vững cho thế hệ tương lai.

Hotline/Zalo: 0975.679.055