Xây bể phốt bằng gạch gì để tránh rò rỉ nước thải?

Trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng phát triển, vấn đề xử lý nước thải sinh hoạt trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bể phốt đóng vai trò trung gian quan trọng trong hệ thống xử lý nước thải, giúp ngăn ngừa ô nhiễm môi trường và bảo vệ nguồn nước ngầm. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất khi xây dựng bể phốt là làm sao để đảm bảo kết cấu bể không bị rò rỉ nước thải ra môi trường xung quanh. Việc lựa chọn loại gạch phù hợp để xây bể phốt là yếu tố then chốt quyết định đến độ bền, khả năng chống thấm và tuổi thọ của công trình. Bài viết này sẽ phân tích sâu về các loại gạch xây bể phốt, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình thi công, cũng như các giải pháp chống thấm tối ưu nhằm giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện và lựa chọn chính xác nhất.

Yêu cầu kỹ thuật đối với vật liệu xây bể phốt

Tiêu chuẩn vật liệu xây dựng bể phốt

Bể phốt là công trình ngầm, thường xuyên tiếp xúc với nước thải chứa nhiều hóa chất ăn mòn, vi sinh vật và các hợp chất hữu cơ. Vì vậy, vật liệu xây dựng bể phốt phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về độ bền cơ học, khả năng chống thấm, chống ăn mòn và tuổi thọ lâu dài. Theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 4453:1995 về kết cấu bê tông và bê tông cốt thép, cũng như TCVN 4085:2011 về gạch xây, vật liệu xây bể phốt cần đảm bảo các yếu tố sau:

• Độ hút nước thấp: Gạch xây phải có độ hút nước không vượt quá 16% khối lượng khô, nhằm hạn chế khả năng thấm nước và rò rỉ nước thải.
• Cường độ chịu nén cao: Gạch phải đạt mác tối thiểu M75 (tức chịu được lực nén tối thiểu 75kg/cm²), đảm bảo kết cấu bể không bị nứt vỡ dưới áp lực đất và nước thải.
• Kích thước đồng đều, bề mặt phẳng: Giúp mạch vữa đều, giảm khe hở, tăng khả năng chống thấm.
• Không chứa tạp chất hữu cơ, đất sét chưa nung: Tránh hiện tượng mục, rã, giảm tuổi thọ công trình.
• Khả năng chống ăn mòn hóa học: Đặc biệt quan trọng với bể phốt chứa nước thải sinh hoạt có tính axit nhẹ.

Ngoài ra, vữa xây cũng phải đạt tiêu chuẩn về độ dẻo, khả năng bám dính và chống thấm. Thông thường, vữa xi măng cát với tỷ lệ 1:3 hoặc 1:4 (xi măng : cát) được khuyến nghị sử dụng cho các công trình bể phốt.

Tìm hiểu thêm hướng dẫn cách xây bể phốt đúng tiêu chuẩn kỹ thuật.

So sánh các loại gạch xây bể phốt phổ biến

Trên thị trường hiện nay, có ba loại gạch chính được sử dụng để xây bể phốt: gạch đất nung truyền thống, gạch bê tông (gạch block) và gạch không nung (gạch xi măng cốt liệu). Mỗi loại gạch có ưu nhược điểm riêng về khả năng chống thấm, độ bền và chi phí đầu tư.

Gạch đất nung truyền thống là loại phổ biến nhất tại Việt Nam nhờ giá thành rẻ, dễ thi công. Tuy nhiên, loại gạch này có độ hút nước khá cao, dễ bị thấm nếu không xử lý chống thấm kỹ lưỡng. Gạch bê tông (block) có ưu điểm vượt trội về độ bền, khả năng chống thấm và chịu lực, nhưng chi phí đầu tư cao hơn, trọng lượng lớn, khó thi công ở những vị trí chật hẹp. Gạch không nung là giải pháp thân thiện môi trường, độ bền khá, chống thấm tốt nhưng cần lựa chọn sản phẩm đạt tiêu chuẩn, tránh hàng kém chất lượng.

Giải pháp xây bể phốt chống rò rỉ nước thải

Lựa chọn loại gạch tối ưu

Để đảm bảo bể phốt không bị rò rỉ nước thải, các chuyên gia xây dựng khuyến nghị sử dụng gạch đặc đất nung mác cao (M100 trở lên) hoặc gạch bê tông đặc. Gạch đặc có tỷ lệ lỗ rỗng dưới 25%, giúp giảm tối đa khả năng thấm nước qua thân gạch. Đối với các công trình dân dụng, gạch đặc kích thước tiêu chuẩn 220x105x55mm, trọng lượng 2.5-3kg/viên, được lựa chọn phổ biến nhờ dễ thi công, giá thành hợp lý và độ bền cao.

• Gạch đặc đất nung mác cao: Được nung ở nhiệt độ trên 1000°C, kết cấu chặt, ít lỗ rỗng, độ hút nước thấp (8-12%), chịu lực tốt, tuổi thọ trên 30 năm nếu thi công đúng kỹ thuật.
• Gạch bê tông đặc: Sản xuất từ xi măng, cát, đá mi, nước, có thể đạt mác M150-M200, độ hút nước chỉ 5-8%, khả năng chống thấm vượt trội, phù hợp với bể phốt lớn hoặc khu vực có mực nước ngầm cao.
• Gạch không nung chất lượng cao: Chỉ nên sử dụng loại gạch đạt tiêu chuẩn TCVN 6477:2016, đảm bảo độ bền, chống thấm và không chứa tạp chất gây mục nát.

Theo khảo sát của Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng (IBST) năm 2022, các bể phốt xây bằng gạch đặc đất nung mác M100 trở lên kết hợp chống thấm đúng quy trình có tỷ lệ rò rỉ dưới 2% sau 10 năm sử dụng, trong khi bể xây bằng gạch lỗ hoặc gạch kém chất lượng có tỷ lệ rò rỉ lên tới 15-20% chỉ sau 5 năm.

Quy trình xây bể phốt chống thấm chuẩn kỹ thuật

Ngoài việc lựa chọn đúng loại gạch, quy trình xây dựng và chống thấm cũng quyết định trực tiếp đến khả năng ngăn ngừa rò rỉ nước thải của bể phốt. Một quy trình chuẩn gồm các bước sau:

1. Chuẩn bị nền móng: Đào hố bể phốt sâu tối thiểu 1,2m, đầm chặt nền, rải lớp cát vàng dày 10-15cm, đổ bê tông lót đáy mác 150 dày 10cm, chống lún nứt đáy bể.
2. Xây tường bể: Sử dụng gạch đặc, xây mạch vữa dày 1-1,5cm, miết kỹ mạch trong và ngoài, không để hở mạch. Mỗi lớp xây cao tối đa 50cm, chờ vữa se mặt mới xây tiếp lớp trên.
3. Gia cố góc bể: Ở các góc bể, nên xây gạch theo kiểu đan xen, tăng cường vữa xi măng nguyên chất để tránh nứt góc.
4. Chống thấm tường và đáy bể: Sau khi xây xong, trát vữa xi măng cát mịn tỷ lệ 1:2 dày 2cm toàn bộ mặt trong và ngoài bể. Sau đó, quét 2-3 lớp chống thấm chuyên dụng (gốc xi măng-polymer hoặc bitum) lên toàn bộ bề mặt, đặc biệt chú ý các mạch nối, góc bể, cổ ống.
5. Kiểm tra chống thấm: Đổ nước đầy bể, ngâm thử tối thiểu 48 giờ, quan sát kỹ các vị trí mạch nối, góc bể, đáy bể. Nếu phát hiện thấm, xử lý lại bằng vữa chống thấm hoặc keo chuyên dụng.
6. Lắp đặt nắp bể và hoàn thiện: Sau khi kiểm tra đạt yêu cầu, lắp đặt nắp chờ hút bể phốt, hoàn thiện mặt bằng, đảm bảo bể kín hoàn toàn.

Theo thống kê của Tổng cục Môi trường năm 2021, các bể phốt xây đúng quy trình kỹ thuật, sử dụng gạch đặc mác cao và chống thấm 3 lớp có tuổi thọ trung bình trên 30 năm, tỷ lệ rò rỉ dưới 1,5% sau 15 năm sử dụng.

Xem thêm dịch vụ hút hầm cầu tại Đà Nẵng không cần đục phá.

Những lưu ý quan trọng khi xây bể phốt bằng gạch

• Không sử dụng gạch lỗ, gạch nhẹ, gạch chưa nung: Các loại gạch này có độ hút nước cao, kết cấu yếu, dễ bị mục, rò rỉ nước thải chỉ sau 2-3 năm sử dụng.
• Chỉ dùng vữa xi măng cát mịn, không dùng vữa bùn, vữa đất: Vữa không đạt chuẩn dễ bị rã, bong tróc, tạo khe hở cho nước thải thấm ra ngoài.
• Chống thấm kỹ các vị trí cổ ống, mạch nối: Đây là các điểm yếu dễ phát sinh rò rỉ nhất, cần quét chống thấm nhiều lớp, có thể sử dụng băng cản nước chuyên dụng.
• Không xây bể phốt sát giếng nước, nguồn nước ngầm: Khoảng cách tối thiểu từ bể phốt đến giếng nước là 10m theo quy định QCVN 01:2009/BYT để tránh ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt.
• Kiểm tra định kỳ, bảo trì bể phốt: Nên hút bể phốt 3-5 năm/lần, kiểm tra và xử lý kịp thời các vết nứt, thấm để đảm bảo an toàn lâu dài.

Giải pháp nâng cao khả năng chống thấm cho bể phốt xây gạch

Ứng dụng vật liệu chống thấm hiện đại

Bên cạnh việc lựa chọn gạch đặc mác cao, việc ứng dụng các vật liệu chống thấm hiện đại giúp nâng cao đáng kể khả năng ngăn ngừa rò rỉ nước thải. Một số vật liệu chống thấm được sử dụng phổ biến hiện nay gồm:

• Chống thấm gốc xi măng-polymer: Sản phẩm như Sika Top Seal 107, Kova CT-11A, có khả năng bám dính tốt, đàn hồi cao, chịu được môi trường nước thải, tuổi thọ trên 10 năm.
• Chống thấm gốc bitum: Dùng cho các bể phốt lớn, khu vực có mực nước ngầm cao, khả năng chống thấm tuyệt đối, nhưng cần thi công đúng quy trình để tránh bong tróc.
• Băng cản nước PVC: Được lắp đặt tại các mạch ngừng, cổ ống xuyên tường, giúp ngăn nước thấm qua các khe nối.
• Keo chống thấm gốc epoxy: Dùng để xử lý các vết nứt nhỏ, mạch nối, có khả năng bám dính và chống thấm tuyệt đối.

Theo khảo sát của Hiệp hội Chống thấm Việt Nam (VWA) năm 2023, các bể phốt sử dụng kết hợp gạch đặc mác cao và vật liệu chống thấm hiện đại có tỷ lệ rò rỉ gần như bằng 0 sau 10 năm sử dụng, giảm thiểu tối đa nguy cơ ô nhiễm môi trường.

So sánh hiệu quả giữa các giải pháp chống thấm

Việc kết hợp nhiều giải pháp chống thấm sẽ mang lại hiệu quả tối ưu, đặc biệt đối với các bể phốt xây dựng ở khu vực đất yếu, mực nước ngầm cao hoặc yêu cầu tuổi thọ công trình trên 30 năm.

Những sai lầm thường gặp khi xây bể phốt bằng gạch

• Chọn gạch lỗ, gạch nhẹ để tiết kiệm chi phí: Dẫn đến bể nhanh bị thấm, rò rỉ, phải sửa chữa sau 2-3 năm, tổng chi phí cao hơn nhiều so với đầu tư ban đầu.
• Không trát chống thấm mặt ngoài bể: Nước thải dễ thấm qua các mạch vữa và thân gạch, gây hiện tượng rò rỉ, làm giảm tuổi thọ công trình và ảnh hưởng đến môi trường xung quanh. Việc bỏ qua bước chống thấm ngoài bể cũng làm tăng nguy cơ thấm ngược từ đất ẩm, gây nứt vỡ kết cấu.
• Thi công không đúng kỹ thuật: Xây tường không đều, mạch vữa không kín, không gia cố góc bể hoặc thi công vữa chống thấm không đủ lớp, không đúng tỷ lệ sẽ tạo điều kiện cho nước thải thấm qua các khe hở, gây hư hỏng nhanh chóng.
• Bỏ qua bước kiểm tra chống thấm: Không thực hiện ngâm nước thử bể sau khi xây dựng khiến các vết nứt, lỗ hổng không được phát hiện và xử lý kịp thời, dẫn đến rò rỉ nước thải trong quá trình sử dụng.
• Thi công gần nguồn nước sinh hoạt: Xây bể phốt sát giếng nước hoặc nguồn nước ngầm mà không có biện pháp cách ly hợp lý sẽ gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Khám phá ngay quy trình hút bể phốt tại Chương Mỹ nhanh chóng.

Kết luận