Quy định vệ sinh môi trường liên quan đến hút bể phốt

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và mật độ dân cư ngày càng tăng cao tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, vấn đề vệ sinh môi trường, đặc biệt là quản lý chất thải sinh hoạt, trở thành một trong những thách thức lớn đối với các cơ quan chức năng và cộng đồng. Hút bể phốt – một hoạt động tưởng chừng đơn giản nhưng lại có tác động sâu rộng đến sức khỏe cộng đồng, chất lượng nguồn nước ngầm, không khí và cảnh quan đô thị. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định vệ sinh môi trường liên quan đến hút bể phốt không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống, phòng chống dịch bệnh và xây dựng hình ảnh đô thị văn minh, hiện đại. Bài viết này phân tích chi tiết các quy định pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình thực hiện, trách nhiệm của các bên liên quan cũng như các biện pháp kiểm soát, xử lý vi phạm trong lĩnh vực hút bể phốt tại Việt Nam.

Khung pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật về hút bể phốt

Hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh hoạt động hút bể phốt

Hoạt động hút bể phốt tại Việt Nam chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản pháp luật, trong đó nổi bật là Luật Bảo vệ môi trường 2020, Nghị định 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, Thông tư 08/2021/TT-BXD của Bộ Xây dựng quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt và chất thải nguy hại, cùng các tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) liên quan đến thiết kế, xây dựng, vận hành bể phốt và xử lý nước thải sinh hoạt. Ngoài ra, các quy định của địa phương như Quyết định số 16/2018/QĐ-UBND của UBND TP.Hà Nội về quản lý, vận hành hệ thống thoát nước và xử lý nước thải cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát hoạt động hút bể phốt trên địa bàn.

Theo Điều 53 Luật Bảo vệ môi trường 2020, các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải phát sinh từ bể phốt đúng quy trình, không được xả trực tiếp ra môi trường. Nghị định 45/2022/NĐ-CP quy định mức phạt từ 3.000.000 đến 7.000.000 đồng đối với hành vi xả thải chưa qua xử lý ra môi trường hoặc không thực hiện hút bể phốt định kỳ theo quy định. Các quy định này nhằm đảm bảo mọi hoạt động liên quan đến hút bể phốt đều phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về bảo vệ môi trường, phòng ngừa ô nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tiêu chuẩn kỹ thuật về thiết kế, xây dựng và vận hành bể phốt

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7957:2008 về thoát nước – Mạng lưới và công trình bên ngoài – Tiêu chuẩn thiết kế, quy định rõ các yêu cầu về kích thước, vật liệu, vị trí lắp đặt, khả năng chịu tải và hệ thống thông khí của bể phốt. Theo đó, bể phốt phải được xây dựng bằng vật liệu không thấm nước, có nắp đậy kín, đảm bảo không rò rỉ chất thải ra môi trường xung quanh. Dung tích bể phốt được tính toán dựa trên số lượng người sử dụng, trung bình từ 1,5 – 2 m³ cho hộ gia đình 4 – 6 người, đảm bảo thời gian lưu giữ chất thải tối thiểu 2 năm trước khi hút.

Ngoài ra, TCVN 7222:2002 về hệ thống cấp thoát nước trong nhà và công trình quy định bể phốt phải có ít nhất 2 ngăn (ngăn lắng và ngăn lọc), có ống thông hơi, ống dẫn nước vào và ra đúng kỹ thuật. Việc hút bể phốt phải được thực hiện định kỳ, tối thiểu 2 – 3 năm/lần đối với hộ gia đình, 1 năm/lần đối với các cơ sở kinh doanh, trường học, bệnh viện, khu công nghiệp… nhằm đảm bảo hiệu quả xử lý chất thải, tránh tình trạng đầy tràn gây ô nhiễm môi trường.

Quy trình hút bể phốt và các yêu cầu vệ sinh môi trường

Quy trình hút bể phốt an toàn, đúng kỹ thuật

Quy trình hút bể phốt phải tuân thủ nghiêm ngặt các bước kỹ thuật nhằm đảm bảo an toàn cho người thực hiện, hạn chế tối đa nguy cơ phát tán mùi hôi, vi khuẩn, vi rút gây bệnh ra môi trường xung quanh. Theo hướng dẫn của Bộ Xây dựng và các đơn vị chuyên ngành, quy trình hút bể phốt tiêu chuẩn gồm các bước sau:

• Khảo sát hiện trạng bể phốt: Xác định vị trí, kích thước, mức độ đầy, tình trạng nắp đậy, hệ thống thông khí, kiểm tra nguy cơ rò rỉ hoặc nứt vỡ.
• Chuẩn bị thiết bị, phương tiện chuyên dụng: Sử dụng xe hút bể phốt chuyên dụng có dung tích phù hợp (từ 2 – 10 m³), máy bơm chân không, ống hút chịu áp lực, dụng cụ bảo hộ lao động (quần áo, găng tay, khẩu trang, kính bảo hộ…).
• Thực hiện hút bể phốt: Đặt ống hút bể phốt vào vị trí hút, vận hành máy bơm hút chất thải, kiểm soát tốc độ hút để tránh bắn tóe, phát tán mùi hôi. Thời gian hút bể phốt trung bình từ 30 – 60 phút/bể tùy dung tích.
• Vệ sinh, khử trùng khu vực sau hút: Sử dụng hóa chất khử trùng (chlorine, javen…) để làm sạch khu vực xung quanh miệng bể, dụng cụ, phương tiện vận chuyển.
• Vận chuyển và xử lý chất thải: Chất thải sau hút phải được vận chuyển bằng xe chuyên dụng, có nắp đậy kín, đến các trạm xử lý tập trung được cấp phép như Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở (Hà Nội), Bình Hưng (TP.HCM)… tuyệt đối không xả thải ra môi trường tự nhiên.
• Lập biên bản, bàn giao và lưu trữ hồ sơ: Ghi nhận đầy đủ thông tin về thời gian, khối lượng chất thải, đơn vị thực hiện, địa điểm xử lý… để phục vụ công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan chức năng.

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, mỗi năm trên địa bàn thành phố có khoảng 120.000 lượt hút bể phốt, với tổng khối lượng chất thải lên tới 250.000 m³/năm. Việc tuân thủ quy trình kỹ thuật và các yêu cầu vệ sinh môi trường trong từng khâu là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý, xử lý chất thải, góp phần giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm nguồn nước, không khí và phòng chống dịch bệnh.

Yêu cầu về phương tiện, thiết bị và nhân lực thực hiện hút bể phốt

Theo quy định tại Thông tư 08/2021/TT-BXD, các đơn vị cung cấp dịch vụ hút hầm cầu phải sử dụng phương tiện, thiết bị chuyên dụng đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn kỹ thuật, vệ sinh môi trường. Xe hút bể phốt phải có giấy kiểm định an toàn, được vệ sinh, khử trùng định kỳ, có hệ thống nắp đậy kín, không rò rỉ chất thải trong quá trình vận chuyển. Nhân viên thực hiện hút bể phốt phải được đào tạo về an toàn lao động, sử dụng đầy đủ trang bị bảo hộ cá nhân, tiêm phòng các bệnh truyền nhiễm như viêm gan A, thương hàn, tả… trước khi làm việc.

Ngoài ra, các đơn vị dịch vụ phải có hợp đồng ký kết với các nhà máy xử lý chất thải tập trung, đảm bảo toàn bộ chất thải sau hút được xử lý đúng quy trình, không phát tán ra môi trường. Việc kiểm tra, giám sát hoạt động của các đơn vị này được thực hiện thường xuyên bởi các cơ quan chức năng như Sở Xây dựng, Sở Tài nguyên & Môi trường, UBND các quận/huyện.

Kiểm soát, xử lý vi phạm và trách nhiệm các bên liên quan

Các hành vi vi phạm và chế tài xử phạt

Thực tế cho thấy, vẫn còn tồn tại nhiều hành vi vi phạm quy định vệ sinh môi trường trong hoạt động hút bể phốt, điển hình như: xả thải trực tiếp ra môi trường, sử dụng phương tiện không đảm bảo an toàn, không xử lý chất thải đúng nơi quy định, không thực hiện hút bể phốt định kỳ, không lập hồ sơ, biên bản bàn giao chất thải… Theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP, các hành vi này sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt từ 3.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng tùy mức độ vi phạm, đồng thời buộc khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại nếu gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Đặc biệt, đối với các trường hợp xả thải chưa qua xử lý ra môi trường, gây ô nhiễm nguồn nước, đất, không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 235 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) với mức phạt tù từ 1 – 7 năm, phạt tiền lên tới 1 tỷ đồng đối với tổ chức, cá nhân vi phạm.

• Tháng 5/2023, Công ty TNHH Dịch vụ vệ sinh môi trường X tại quận Hoàng Mai, Hà Nội bị xử phạt 120 triệu đồng do xả thải bùn bể phốt chưa qua xử lý ra sông Tô Lịch, gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước.
• Tháng 11/2022, một cá nhân tại TP.HCM bị phạt 15 triệu đồng vì tự ý hút bể phốt và xả thải ra cống thoát nước chung của khu dân cư, không có hợp đồng xử lý chất thải với đơn vị được cấp phép.

Các chế tài xử phạt nghiêm khắc này nhằm răn đe, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân, đồng thời bảo vệ môi trường sống an toàn, lành mạnh cho cộng đồng.

Trách nhiệm của các bên liên quan trong quản lý, giám sát hoạt động hút bể phốt

Quản lý hoạt động hút bể phốt là trách nhiệm chung của nhiều bên, bao gồm: cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị cung cấp dịch vụ, chủ sở hữu công trình (hộ gia đình, doanh nghiệp, trường học, bệnh viện…), cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội. Mỗi bên có vai trò, nhiệm vụ cụ thể như sau:

• Cơ quan quản lý nhà nước (Sở Xây dựng, Sở TN&MT, UBND các cấp): Ban hành quy định, hướng dẫn kỹ thuật, cấp phép hoạt động, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng.
• Đơn vị cung cấp dịch vụ hút bể phốt: Đảm bảo phương tiện, thiết bị, nhân lực đạt chuẩn, thực hiện đúng quy trình kỹ thuật, vận chuyển và xử lý chất thải đúng nơi quy định, lập hồ sơ, biên bản đầy đủ.
• Chủ sở hữu công trình: Thực hiện hút bể phốt định kỳ, lựa chọn đơn vị dịch vụ uy tín, giám sát quá trình thực hiện, lưu giữ hồ sơ, hợp tác với cơ quan chức năng khi kiểm tra.
• Cộng đồng dân cư, tổ chức xã hội: Phản ánh, tố giác các hành vi vi phạm, tham gia giám sát, tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

Để nâng cao hiệu quả quản lý, nhiều địa phương đã triển khai các mô hình quản lý tập trung, ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát hoạt động hút bể phốt. Ví dụ, tại Hà Nội, từ năm 2021, Sở Xây dựng đã phối hợp với các quận, huyện triển khai hệ thống quản lý dịch vụ hút bể phốt trực tuyến, cho phép người dân đăng ký, phản ánh, đánh giá chất lượng dịch vụ, góp phần minh bạch hóa, nâng cao hiệu quả giám sát xã hội.

Biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ môi trường trong hoạt động hút bể phốt

Để đảm bảo hoạt động hút bể phốt diễn ra an toàn, hiệu quả, bảo vệ môi trường, các cơ quan chức năng, đơn vị dịch vụ và cộng đồng cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau:

1. Tăng cường kiểm tra, giám sát: Tổ chức kiểm tra định kỳ, đột xuất các đơn vị dịch vụ, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, công khai thông tin các đơn vị vi phạm trên phương tiện truyền thông.
2. Đào tạo, nâng cao năng lực cho nhân viên và cộng đồng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật hút bể phốt, an toàn lao động, bảo vệ môi trường cho nhân viên các đơn vị cung cấp dịch vụ. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến kiến thức về vệ sinh môi trường, tác hại của việc xả thải bừa bãi và lợi ích của việc hút bể phốt định kỳ đến cộng đồng dân cư nhằm nâng cao ý thức tự giác bảo vệ môi trường.
3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý: Phát triển và triển khai các phần mềm, ứng dụng quản lý dịch vụ hút bể phốt trực tuyến giúp người dân dễ dàng đăng ký, theo dõi tiến độ, đánh giá chất lượng dịch vụ. Cơ quan quản lý cũng có thể sử dụng hệ thống này để giám sát hoạt động, phát hiện vi phạm kịp thời và minh bạch thông tin đến công chúng.
4. Khuyến khích sử dụng công nghệ xử lý chất thải tiên tiến: Hỗ trợ các đơn vị dịch vụ đầu tư, áp dụng công nghệ xử lý bùn thải hiện đại, thân thiện với môi trường như công nghệ sinh học, công nghệ hấp thụ, tái chế chất thải nhằm giảm thiểu ô nhiễm và tận dụng nguồn tài nguyên từ chất thải.
5. Phối hợp liên ngành và cộng đồng: Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị cung cấp dịch vụ, tổ chức xã hội và người dân trong việc giám sát, phản ánh vi phạm và xây dựng các mô hình quản lý bền vững. Việc này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn tạo sự đồng thuận, trách nhiệm chung trong bảo vệ môi trường.

Tìm hiểu thêm dịch vụ hút hầm cầu Đà Nẵng giá tốt, chất lượng cao.