Nguyên nhân tắc bồn rửa bát thường gặp mà bạn không ngờ tới

Trong cuộc sống hiện đại, bồn rửa bát là một thiết bị không thể thiếu trong mỗi căn bếp, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn vệ sinh và tiện nghi sinh hoạt. Tuy nhiên, tình trạng tắc nghẽn bồn rửa bát lại là vấn đề phổ biến, gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày của các gia đình. Nhiều người thường cho rằng nguyên nhân tắc bồn rửa bát chỉ đơn giản là do thức ăn thừa hoặc dầu mỡ, nhưng thực tế, có rất nhiều yếu tố tiềm ẩn khác mà bạn không ngờ tới. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này không chỉ giúp bạn phòng tránh hiệu quả mà còn tiết kiệm thời gian, chi phí sửa chữa và bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình.

Thức ăn thừa và dầu mỡ – Thủ phạm quen thuộc nhưng chưa được xử lý đúng cách

Thức ăn thừa và dầu mỡ là hai nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc bồn rửa bát, chiếm tới 65% các trường hợp tắc nghẽn theo thống kê của Hiệp hội Vệ sinh Môi trường Việt Nam năm 2022. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa nhận thức đầy đủ về mức độ nguy hiểm của chúng. Khi rửa bát, các mảnh vụn thức ăn nhỏ thường bị cuốn trôi theo dòng nước và tích tụ dần trong ống thoát nước. Đặc biệt, các loại thực phẩm như cơm, mì, rau củ, vỏ trứng, xương cá... có khả năng bám dính và tạo thành các khối rắn chắc bên trong đường ống.

Dầu mỡ, dù ở dạng lỏng khi nóng nhưng sẽ đông lại khi gặp nước lạnh, bám chặt vào thành ống và kết hợp với các chất cặn bã khác tạo thành các mảng bám dày đặc. Theo nghiên cứu của Đại học Bách Khoa Hà Nội năm 2021, chỉ cần 100ml dầu ăn đã đủ để tạo ra một lớp màng dày 2mm trên thành ống sau 1 tháng sử dụng liên tục. Lớp màng này không chỉ gây tắc nghẽn mà còn là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, gây mùi hôi khó chịu và ảnh hưởng đến sức khỏe gia đình.

Một sai lầm phổ biến là nhiều người có thói quen đổ trực tiếp dầu mỡ thừa hoặc nước canh có chứa dầu vào bồn rửa mà không qua xử lý. Thậm chí, một số gia đình còn sử dụng nước nóng để xả trôi dầu mỡ mà không biết rằng điều này chỉ làm dầu mỡ di chuyển sâu hơn vào đường ống, thay vì loại bỏ hoàn toàn chúng.

Thống kê về tác động của dầu mỡ và thức ăn thừa

Những nguyên nhân ít ai ngờ tới: Vật thể lạ và tác động từ môi trường

Ngoài thức ăn thừa và dầu mỡ, các vật thể lạ như miếng rửa bát, nút chai, dây chun, thậm chí là đồ chơi trẻ em cũng là nguyên nhân gây tắc bồn rửa bát mà nhiều người không ngờ tới. Theo khảo sát của Công ty Thoát nước Đô thị TP.HCM năm 2023, có tới 12% các trường hợp tắc nghẽn bồn rửa bát là do các vật thể lạ vô tình rơi vào ống thoát nước. Đặc biệt, trong các gia đình có trẻ nhỏ, nguy cơ này càng cao khi trẻ thường xuyên nghịch ngợm và thả các vật nhỏ vào bồn rửa.

Ngoài ra, tác động từ môi trường như côn trùng, rễ cây hoặc sự xâm nhập của đất cát, sỏi đá cũng là những nguyên nhân tiềm ẩn. Ở các khu vực có hệ thống thoát nước cũ kỹ hoặc lắp đặt không đúng kỹ thuật, rễ cây có thể phát triển xuyên qua các khe nứt của ống, gây tắc nghẽn nghiêm trọng. Một nghiên cứu của Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng năm 2020 cho thấy, 8% các trường hợp tắc nghẽn bồn rửa bát tại các khu vực ngoại thành Hà Nội là do rễ cây xâm nhập vào hệ thống ống thoát nước.

Đọc thêm quy trình thông tắc cống tại Hà Nội có bảo hành dài hạn.

Danh sách các vật thể lạ thường gây tắc bồn rửa bát

• Miếng rửa bát: Thường bị kẹt lại ở đoạn cong của ống thoát nước.
• Nắp chai, nút chai: Dễ bị cuốn trôi và mắc kẹt ở các khớp nối.
• Dây chun, dây buộc túi nilon: Có thể quấn quanh các vật cản bên trong ống.
• Đồ chơi trẻ em: Kích thước nhỏ, hình dạng đa dạng, khó phát hiện khi bị rơi vào ống.
• Đất cát, sỏi đá: Thường xuất hiện khi rửa rau củ, làm sạch thực phẩm.

Hóa chất tẩy rửa và tác động lâu dài đến hệ thống ống thoát nước

Việc sử dụng hóa chất tẩy rửa mạnh để làm sạch bồn rửa bát là thói quen của nhiều gia đình, nhưng ít ai biết rằng đây cũng là một trong những nguyên nhân gây tắc nghẽn đường ống về lâu dài. Các loại hóa chất như nước tẩy rửa đa năng, bột thông cống, axit mạnh... có thể làm ăn mòn bề mặt ống, đặc biệt là các loại ống nhựa PVC hoặc ống kim loại cũ. Khi bề mặt ống bị ăn mòn, các vết nứt nhỏ sẽ xuất hiện, tạo điều kiện cho cặn bẩn, dầu mỡ và các chất thải khác bám dính dễ dàng hơn.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2022, việc lạm dụng hóa chất tẩy rửa không chỉ gây hại cho hệ thống thoát nước mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng, đặc biệt là trẻ em và người già. Các hóa chất này có thể tồn dư trong nước thải, gây ô nhiễm môi trường và làm giảm hiệu quả xử lý nước tại các trạm xử lý nước thải đô thị.

Ảnh hưởng của hóa chất tẩy rửa đến hệ thống ống thoát nước

Thiết kế và lắp đặt hệ thống thoát nước không đạt chuẩn

Một nguyên nhân ít được chú ý nhưng lại có tác động lớn đến tình trạng tắc nghẽn bồn rửa bát là thiết kế và lắp đặt hệ thống thoát nước không đúng kỹ thuật. Theo tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam (TCVN 4474:1987), độ dốc tối thiểu của ống thoát nước phải đạt 2-3% để đảm bảo nước thải chảy tự do và không bị ứ đọng. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều công trình dân dụng và nhà ở tự xây thường không tuân thủ đúng tiêu chuẩn này, dẫn đến hiện tượng nước chảy chậm, cặn bẩn dễ tích tụ và gây tắc nghẽn.

Ngoài ra, việc sử dụng các loại ống thoát nước có đường kính nhỏ hơn tiêu chuẩn (dưới 50mm) hoặc lắp đặt quá nhiều khớp nối, đoạn cong cũng làm tăng nguy cơ tắc nghẽn. Theo khảo sát của Bộ Xây dựng năm 2023, có tới 18% các trường hợp tắc nghẽn bồn rửa bát tại các khu chung cư cũ là do hệ thống thoát nước không đạt chuẩn về thiết kế và lắp đặt.

Các lỗi thiết kế và lắp đặt thường gặp

• Độ dốc ống thoát nước không đủ: Khiến nước thải chảy chậm, cặn bẩn dễ lắng đọng.
• Đường kính ống quá nhỏ: Không đáp ứng được lưu lượng nước thải, dễ bị tắc nghẽn.
• Quá nhiều khớp nối, đoạn cong: Tạo điểm nghẽn cho cặn bẩn và vật thể lạ.
• Ống thoát nước lắp đặt quá dài: Làm giảm áp lực nước, tăng nguy cơ tắc nghẽn ở đoạn cuối.
• Không lắp đặt lưới lọc rác: Dễ để lọt các vật thể lớn vào ống thoát nước.

Thói quen sinh hoạt và ý thức sử dụng bồn rửa bát

Thói quen sinh hoạt và ý thức sử dụng bồn rửa bát của các thành viên trong gia đình cũng là yếu tố quyết định đến nguy cơ tắc nghẽn. Nhiều người có thói quen rửa bát đĩa mà không loại bỏ hết thức ăn thừa, đổ trực tiếp nước canh, dầu mỡ, thậm chí là bã trà, bã cà phê vào bồn rửa. Theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Môi trường Đô thị năm 2022, có tới 72% người dân tại các thành phố lớn không có thói quen loại bỏ thức ăn thừa trước khi rửa bát, trong đó 45% thường xuyên đổ dầu mỡ thừa vào bồn rửa.

Ngoài ra, việc không vệ sinh định kỳ bồn rửa và hệ thống ống thoát nước cũng là nguyên nhân khiến cặn bẩn, dầu mỡ tích tụ lâu ngày, dẫn đến tắc nghẽn. Một số gia đình chỉ vệ sinh bồn rửa khi có dấu hiệu tắc nghẽn hoặc mùi hôi, trong khi các chuyên gia khuyến cáo nên vệ sinh định kỳ ít nhất 1 lần/tuần để đảm bảo hệ thống luôn thông thoáng.

Thói quen xấu cần tránh khi sử dụng bồn rửa bát

• Không loại bỏ thức ăn thừa trước khi rửa bát
• Đổ trực tiếp dầu mỡ, nước canh vào bồn rửa
• Không vệ sinh định kỳ bồn rửa và ống thoát nước
• Sử dụng hóa chất tẩy rửa mạnh quá thường xuyên
• Không lắp đặt lưới lọc rác hoặc lưới lọc bị hỏng

Ảnh hưởng của nguồn nước và các yếu tố ngoại cảnh

Nguồn nước sử dụng trong sinh hoạt cũng có thể ảnh hưởng đến tình trạng tắc nghẽn bồn rửa bát. Ở một số khu vực, nước máy có chứa nhiều cặn vôi, khoáng chất hoặc tạp chất hữu cơ, khi kết hợp với dầu mỡ và cặn bẩn sẽ tạo thành các mảng bám cứng đầu bên trong ống thoát nước. Theo báo cáo của Tổng Công ty Cấp nước Sài Gòn năm 2023, hàm lượng cặn vôi trong nước máy tại một số quận nội thành có thể lên tới 120mg/lít, cao hơn 20% so với tiêu chuẩn cho phép.

Ngoài ra, các yếu tố ngoại cảnh như thời tiết, độ ẩm, nhiệt độ cũng ảnh hưởng đến quá trình tích tụ và phân hủy chất thải trong ống thoát nước. Vào mùa đông, nhiệt độ thấp khiến dầu mỡ dễ đông đặc hơn, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn. Trong khi đó, vào mùa mưa, lượng nước thải tăng đột biến có thể cuốn theo nhiều cặn bẩn, đất cát vào hệ thống thoát nước, gây tắc nghẽn cục bộ.

Bảng so sánh ảnh hưởng của nguồn nước và thời tiết đến tắc nghẽn bồn rửa bát

Ảnh hưởng của tắc bồn rửa bát đến sức khỏe và sinh hoạt

Tắc bồn rửa bát không chỉ gây bất tiện trong sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe. Khi bồn rửa bị tắc, nước thải không thoát được sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển, gây mùi hôi khó chịu và có thể lây lan các bệnh truyền nhiễm qua đường tiêu hóa. Theo nghiên cứu của Viện Pasteur TP.HCM năm 2022, trong nước thải ứ đọng tại bồn rửa bát có thể chứa tới 1,2 triệu vi khuẩn/ml, trong đó có nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như E.coli, Salmonella, Shigella...

Ngoài ra, việc phải thường xuyên thông tắc bồn rửa bát còn làm tăng chi phí sinh hoạt, mất thời gian và ảnh hưởng đến tâm lý các thành viên trong gia đình. Đặc biệt, đối với các gia đình có trẻ nhỏ hoặc người già, nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa, hô hấp do tiếp xúc với nước thải bẩn là rất cao.

Xem thêm hướng dẫn cách hút hầm cầu, bể phốt nhanh chóng tại nhà.

Giải pháp phòng tránh tắc bồn rửa bát hiệu quả

Để hạn chế tối đa nguy cơ tắc nghẽn bồn rửa bát, cần kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ từ thay đổi thói quen sinh hoạt, lựa chọn thiết bị phù hợp đến bảo trì, vệ sinh định kỳ hệ thống thoát nước. Một số giải pháp hiệu quả bao gồm:

• Loại bỏ thức ăn thừa, dầu mỡ trước khi rửa bát: Sử dụng giấy thấm dầu hoặc khăn giấy để lau sạch dầu mỡ trên bát đĩa trước khi rửa.
• làm sạch định kỳ: Việc lắp đặt lưới lọc rác giúp ngăn chặn các mảnh vụn thức ăn và vật thể lạ rơi vào ống thoát nước, giảm thiểu nguy cơ tắc nghẽn hiệu quả. Nên vệ sinh lưới lọc sau mỗi lần sử dụng để đảm bảo khả năng lọc luôn tối ưu.
• Vệ sinh bồn rửa và ống thoát nước định kỳ: Thực hiện vệ sinh ít nhất một lần mỗi tuần bằng các dung dịch tự nhiên như giấm, baking soda hoặc các sản phẩm chuyên dụng nhẹ nhàng để loại bỏ dầu mỡ và cặn bẩn tích tụ, tránh sử dụng hóa chất tẩy rửa mạnh gây hại cho hệ thống ống.
• Thay đổi thói quen sinh hoạt: Hạn chế đổ dầu mỡ, nước canh, bã trà, bã cà phê trực tiếp vào bồn rửa. Trước khi rửa bát, nên loại bỏ thức ăn thừa bằng cách thu gom vào thùng rác hoặc sử dụng giấy thấm dầu để lau sạch dầu mỡ trên bát đĩa.
• Kiểm tra và bảo trì hệ thống thoát nước: Định kỳ kiểm tra độ dốc, các khớp nối và tình trạng ống thoát nước để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng hoặc tắc nghẽn. Khi phát hiện vấn đề, nên xử lý kịp thời hoặc gọi dịch vụ hút hầm cầu, thông cống nghẹt, chậu rửa chén chuyên nghiệp để tránh tình trạng tắc nghẽn nghiêm trọng.
• Lựa chọn thiết bị phù hợp: Sử dụng các loại ống thoát nước có đường kính tiêu chuẩn, chất liệu bền bỉ và thiết kế phù hợp với không gian bếp. Đồng thời, ưu tiên lắp đặt hệ thống thoát nước theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật để đảm bảo hiệu quả thoát nước tối ưu.
• Giáo dục ý thức sử dụng cho các thành viên trong gia đình: Đặc biệt là trẻ nhỏ, cần được hướng dẫn không thả các vật thể lạ vào bồn rửa và giữ gìn vệ sinh chung để bảo vệ hệ thống thoát nước.