Nguyên nhân tắc bồn cầu và mẹo khắc phục tại gia

Tắc bồn cầu là một trong những sự cố phổ biến và gây phiền toái nhất trong sinh hoạt hàng ngày của các hộ gia đình, văn phòng, nhà hàng hay khách sạn. Theo thống kê của Hiệp hội Cấp thoát nước Việt Nam năm 2022, trung bình mỗi hộ gia đình tại các thành phố lớn gặp phải tình trạng tắc bồn cầu từ 2-4 lần/năm, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, sức khỏe và chi phí sửa chữa. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây tắc bồn cầu cũng như nắm vững các mẹo khắc phục tại nhà không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn góp phần bảo vệ hệ thống thoát nước, môi trường sống và sức khỏe cộng đồng. Bài viết này sẽ phân tích chuyên sâu các nguyên nhân phổ biến gây tắc bồn cầu, đồng thời cung cấp những giải pháp thực tiễn, hiệu quả mà bạn có thể áp dụng ngay tại nhà.

Nguyên nhân phổ biến gây tắc bồn cầu

1. Xả giấy vệ sinh quá nhiều hoặc sử dụng loại giấy không phù hợp

Một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tắc bồn cầu là do thói quen xả quá nhiều giấy vệ sinh cùng lúc hoặc sử dụng các loại giấy vệ sinh dày, khó phân hủy. Theo nghiên cứu của Viện Công nghệ Môi trường (2021), có tới 65% trường hợp tắc bồn cầu tại các khu chung cư xuất phát từ việc sử dụng giấy vệ sinh không đạt tiêu chuẩn dễ tan trong nước. Khi giấy không tan hết, chúng sẽ kết thành từng mảng lớn, bám dính vào thành ống thoát, lâu ngày gây tắc nghẽn nghiêm trọng. Đặc biệt, các loại giấy vệ sinh có nhiều lớp, giấy màu hoặc giấy ướt càng khó phân hủy hơn so với giấy thông thường.

2. Vứt rác không phân hủy vào bồn cầu

Nhiều người có thói quen tiện tay vứt các loại rác như băng vệ sinh, tã giấy, khăn giấy ướt, bao cao su, tăm bông, tóc rụng, thậm chí là thức ăn thừa vào bồn cầu. Theo khảo sát của Công ty Thoát nước Đô thị TP.HCM năm 2023, 40% nguyên nhân tắc bồn cầu tại các hộ gia đình là do rác thải không phân hủy bị xả xuống bồn cầu. Những vật thể này không chỉ gây tắc nghẽn mà còn làm hỏng hệ thống ống dẫn, tăng nguy cơ phát sinh mùi hôi và vi khuẩn có hại.

3. Đường ống thoát nước bị lắp đặt sai kỹ thuật hoặc xuống cấp

Hệ thống ống thoát nước nếu bị lắp đặt sai độ dốc, sử dụng vật liệu kém chất lượng hoặc đã sử dụng lâu năm mà không được bảo trì, vệ sinh định kỳ rất dễ bị tắc nghẽn. Theo thống kê của Bộ Xây dựng, tại các công trình xây dựng trước năm 2000, tỷ lệ tắc bồn cầu do hệ thống ống cũ, bị đóng cặn, rò rỉ hoặc bị xâm thực bởi rễ cây chiếm khoảng 18%. Ngoài ra, việc lắp đặt ống thoát có đường kính nhỏ hơn tiêu chuẩn (dưới 90mm) cũng làm tăng nguy cơ tắc nghẽn.

4. Tích tụ cặn bẩn, vôi hóa và dị vật trong đường ống

Nước máy tại nhiều khu vực ở Việt Nam có độ cứng cao, chứa nhiều khoáng chất như canxi, magie. Khi sử dụng lâu ngày, các khoáng chất này sẽ kết tủa, bám vào thành ống, tạo thành các mảng vôi hóa cứng đầu. Theo báo cáo của Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn, tỷ lệ tắc bồn cầu do vôi hóa đường ống tại các vùng sử dụng nước giếng khoan lên tới 22%. Ngoài ra, các dị vật nhỏ như đồ chơi trẻ em, nắp chai, xà phòng rơi vào bồn cầu cũng là nguyên nhân gây tắc nghẽn cục bộ.

5. Hệ thống thông khí bị tắc hoặc thiết kế không hợp lý

Hệ thống thông khí (vent pipe) có vai trò cân bằng áp suất, giúp nước và chất thải di chuyển dễ dàng qua đường ống. Nếu ống thông khí bị tắc do lá cây, tổ chim, bụi bẩn hoặc bị thiết kế sai vị trí, dòng chảy sẽ bị cản trở, dẫn đến hiện tượng nước xả chậm, trào ngược hoặc phát ra tiếng kêu lạ. Theo nghiên cứu của Đại học Xây dựng Hà Nội, 12% sự cố tắc bồn cầu tại các tòa nhà cao tầng liên quan đến hệ thống thông khí không đạt chuẩn.

Mẹo khắc phục tắc bồn cầu tại nhà hiệu quả

1. Sử dụng pittong (cây thụt bồn cầu)

Pittong là dụng cụ truyền thống và hiệu quả nhất để xử lý các trường hợp tắc nhẹ do giấy vệ sinh hoặc chất thải hữu cơ. Để đạt hiệu quả tối ưu, hãy chọn loại pittong cao su có kích thước phù hợp với miệng bồn cầu. Đặt pittong sao cho phần cao su ôm sát miệng thoát nước, dùng lực đẩy mạnh lên xuống liên tục trong 1-2 phút. Áp lực không khí tạo ra sẽ giúp đẩy chất thải bị mắc kẹt xuống dưới. Theo khảo sát của Tạp chí Xây dựng Việt Nam, 78% trường hợp tắc bồn cầu do giấy vệ sinh có thể xử lý thành công bằng pittong trong vòng 5 phút.

2. Dùng nước nóng kết hợp với xà phòng rửa chén

Đối với các trường hợp tắc nhẹ do dầu mỡ, giấy vệ sinh hoặc chất hữu cơ, bạn có thể đổ khoảng 1 lít nước nóng (không quá 70°C để tránh nứt vỡ sứ) vào bồn cầu, sau đó cho thêm 1/2 chén nước rửa chén. Đợi 15-20 phút để hỗn hợp làm mềm và phân rã chất thải, sau đó xả nước mạnh. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả với các loại giấy vệ sinh dày hoặc chất thải hữu cơ bám dính. Theo kinh nghiệm của nhiều chuyên gia vệ sinh, tỷ lệ thành công của phương pháp này lên tới 60% đối với các trường hợp tắc nhẹ.

3. Sử dụng bột thông tắc chuyên dụng

Trên thị trường hiện nay có nhiều loại bột thông tắc chứa enzyme hoặc hóa chất giúp phân hủy chất hữu cơ, giấy vệ sinh, tóc, dầu mỡ. Một số thương hiệu phổ biến như Microbe-Lift, Sumo, Hando, Tracatu... Để sử dụng, bạn chỉ cần đổ lượng bột theo hướng dẫn lên bao bì vào bồn cầu, đợi từ 2-6 tiếng (tốt nhất để qua đêm), sau đó xả nước mạnh. Lưu ý không nên lạm dụng hóa chất mạnh vì có thể làm hỏng men sứ, ăn mòn ống nhựa và ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật có lợi trong bể phốt. Theo khảo sát của Trung tâm Kỹ thuật Môi trường, 85% trường hợp tắc do chất hữu cơ, giấy vệ sinh được xử lý thành công bằng bột thông tắc chuyên dụng.

4. Dùng dây lò xo thông tắc (cáp thông tắc)

Đối với các trường hợp tắc do dị vật nhỏ, tóc, rác thải bám sâu trong ống, dây lò xo thông tắc là giải pháp hiệu quả. Dây lò xo có chiều dài từ 3-10m, đầu xoắn giúp cuốn và kéo dị vật ra ngoài hoặc đẩy chúng xuống bể phốt. Đưa đầu dây vào miệng thoát nước, xoay nhẹ tay cầm để dây đi sâu vào ống, sau đó kéo ra hoặc đẩy vào tùy trường hợp. Phương pháp này có thể xử lý tới 90% các trường hợp tắc do dị vật mà không cần tháo dỡ bồn cầu.

5. Tận dụng các nguyên liệu tự nhiên: baking soda, giấm, muối

Baking soda kết hợp với giấm và muối là hỗn hợp tự nhiên giúp làm mềm, phân rã chất hữu cơ, khử mùi hôi hiệu quả. Đổ 1 cốc baking soda, 1 cốc muối và 2 cốc giấm vào bồn cầu, đậy nắp lại và đợi 30-60 phút, sau đó xả nước mạnh. Phản ứng hóa học tạo ra khí CO2 và nhiệt giúp đánh tan các mảng bám, cặn bẩn trong ống. Phương pháp này an toàn, thân thiện với môi trường và phù hợp với các trường hợp tắc nhẹ, tắc do cặn bẩn, vôi hóa.

6. Kiểm tra và làm sạch hệ thống thông khí

Nếu bồn cầu xả nước chậm, phát ra tiếng kêu lạ hoặc có hiện tượng trào ngược, hãy kiểm tra ống thông khí trên mái nhà hoặc phía sau bồn cầu. Dùng que dài hoặc vòi nước áp lực cao để loại bỏ lá cây, bụi bẩn, tổ chim... Nếu ống thông khí bị tắc nặng, nên nhờ thợ chuyên nghiệp xử lý để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

7. Tháo lắp bồn cầu để lấy dị vật lớn

Trong trường hợp dị vật lớn như đồ chơi, nắp chai, khăn vải bị mắc kẹt sâu trong bồn cầu mà các phương pháp trên không hiệu quả, cần tiến hành tháo bồn cầu ra khỏi sàn nhà để lấy dị vật. Quá trình này đòi hỏi kỹ thuật và dụng cụ chuyên dụng như cờ lê, tua vít, găng tay cao su, xô nước... Sau khi lấy dị vật, cần vệ sinh sạch sẽ và lắp lại bồn cầu đúng kỹ thuật để tránh rò rỉ nước và mùi hôi.

Những lưu ý quan trọng khi tự thông tắc bồn cầu tại nhà

1. Đảm bảo an toàn vệ sinh và bảo vệ sức khỏe

Khi tiến hành thông tắc bồn cầu, luôn sử dụng găng tay cao su, khẩu trang, kính bảo hộ để tránh tiếp xúc trực tiếp với chất thải, vi khuẩn và hóa chất. Sau khi xử lý xong, cần rửa tay sạch bằng xà phòng diệt khuẩn và khử trùng các dụng cụ đã sử dụng. Đối với các hóa chất mạnh, nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, tránh để hóa chất bắn vào mắt, da hoặc hít phải hơi độc.

2. Không kết hợp nhiều loại hóa chất cùng lúc

Một số người có thói quen đổ nhiều loại hóa chất thông tắc khác nhau vào bồn cầu với hy vọng tăng hiệu quả. Tuy nhiên, việc kết hợp các hóa chất có thể gây phản ứng hóa học nguy hiểm, sinh ra khí độc như clo, amoniac, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Theo khuyến cáo của Cục An toàn Lao động, tuyệt đối không trộn lẫn các loại hóa chất thông tắc, đặc biệt là các sản phẩm chứa axit mạnh và kiềm mạnh.

3. Không dùng vật sắc nhọn hoặc lực quá mạnh để thông tắc

Việc sử dụng que sắt, móc áo, dao nhọn hoặc các vật cứng để thông tắc có thể làm xước, vỡ men sứ bồn cầu hoặc làm thủng ống nhựa, gây rò rỉ nước và tốn kém chi phí sửa chữa. Nếu các phương pháp thông thường không hiệu quả, nên liên hệ với đơn vị chuyên nghiệp để được hỗ trợ kịp thời.

4. Chủ động phòng ngừa tắc bồn cầu

• Chỉ xả giấy vệ sinh dễ tan: Sử dụng các loại giấy vệ sinh đạt tiêu chuẩn, không xả quá nhiều giấy cùng lúc.
• Không vứt rác không phân hủy: Tuyệt đối không xả băng vệ sinh, tã giấy, khăn ướt, tóc, thức ăn thừa vào bồn cầu.
• Vệ sinh định kỳ: Định kỳ 3-6 tháng nên sử dụng bột thông tắc sinh học để làm sạch đường ống, hạn chế tích tụ cặn bẩn.
• Kiểm tra hệ thống ống thoát và thông khí: Đảm bảo ống thoát nước, ống thông khí luôn thông suốt, không bị tắc nghẽn.
• Lắp đặt lưới chắn rác: Đối với các gia đình có trẻ nhỏ, nên lắp l