Có nên làm bể phốt dưới tầng hầm hay không? ưu và nhược điểm

Trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng phát triển, diện tích đất xây dựng ngày càng bị thu hẹp, việc tận dụng không gian ngầm, đặc biệt là tầng hầm để bố trí các công trình phụ trợ như bể phốt đang trở thành xu hướng phổ biến tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng. Tuy nhiên, việc đặt bể phốt dưới tầng hầm vẫn còn gây nhiều tranh cãi về mặt kỹ thuật, an toàn, chi phí cũng như tác động lâu dài đến công trình. Bài viết này phân tích sâu các khía cạnh chuyên môn, ưu nhược điểm, các yếu tố ảnh hưởng và những lưu ý quan trọng khi cân nhắc xây dựng bể phốt dưới tầng hầm, giúp chủ đầu tư, kỹ sư và các hộ gia đình có cái nhìn toàn diện trước khi quyết định.

1. Tổng quan về bể phốt dưới tầng hầm

1.1. Khái niệm và vai trò của bể phốt trong công trình dân dụng

Bể phốt (hay còn gọi là bể phốt tự hoại) là một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt của các công trình dân dụng, nhà phố, biệt thự, chung cư, khách sạn. Bể phốt có chức năng lắng, phân hủy sơ bộ các chất thải hữu cơ, giảm tải cho hệ thống thoát nước công cộng, góp phần bảo vệ môi trường. Theo tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam (TCVN 7957:2008), bể phốt phải đảm bảo các yêu cầu về thể tích, kết cấu, khả năng chống thấm, thông khí và dễ dàng bảo trì, hút bùn định kỳ.

1.2. Lý do phát sinh nhu cầu đặt bể phốt dưới tầng hầm

Trong thực tế, nhiều công trình nhà phố, biệt thự tại các đô thị lớn có diện tích đất hạn chế, không còn đủ không gian sân vườn hoặc phía sau để bố trí bể phốt theo kiểu truyền thống. Ngoài ra, các công trình cao tầng, khách sạn, tòa nhà văn phòng thường tận dụng tối đa diện tích mặt bằng để làm chỗ để xe, kho chứa hoặc các phòng chức năng khác. Do đó, việc đặt bể phốt dưới tầng hầm trở thành giải pháp tối ưu hóa không gian, đồng thời thuận tiện cho việc kết nối hệ thống thoát nước từ các tầng phía trên.

2. Ưu điểm khi xây dựng bể phốt dưới tầng hầm

2.1. Tối ưu hóa diện tích sử dụng

Một trong những ưu điểm lớn nhất của việc đặt bể phốt dưới tầng hầm là tận dụng tối đa diện tích đất xây dựng. Theo khảo sát của Hội Kiến trúc sư Việt Nam năm 2022, có đến 65% công trình nhà phố tại Hà Nội và TP.HCM lựa chọn bố trí bể phốt dưới tầng hầm để dành diện tích mặt đất cho các mục đích khác như sân vườn, gara, phòng khách. Đặc biệt, với các lô đất có chiều ngang nhỏ (4-6m), việc này giúp chủ đầu tư không phải hy sinh không gian sinh hoạt quý giá.

2.2. Thuận tiện cho kết nối hệ thống thoát nước

Khi bể phốt nằm dưới tầng hầm, việc kết nối các đường ống thoát nước từ các tầng trên trở nên ngắn gọn, giảm độ dốc, hạn chế nguy cơ tắc nghẽn. Đối với các tòa nhà cao tầng, hệ thống ống dẫn có thể được thiết kế thẳng đứng, giảm chi phí vật tư và công lắp đặt. Ngoài ra, việc kiểm tra, bảo trì hệ thống cũng dễ dàng hơn do các điểm nối tập trung tại một vị trí.

Đọc thêm Mẹo đặt ống chờ hút bể phốt đúng kỹ thuật, tiện xử lý nhất.

2.3. Đảm bảo mỹ quan và an toàn vệ sinh

Đặt bể phốt dưới tầng hầm giúp giấu kín hệ thống xử lý nước thải, không ảnh hưởng đến cảnh quan bên ngoài công trình. Mùi hôi, khí độc (H₂S, CH₄) được kiểm soát tốt hơn nhờ hệ thống thông khí đặt cao, tránh phát tán ra môi trường xung quanh. Đối với các khu dân cư đông đúc, đây là yếu tố quan trọng giúp nâng cao chất lượng sống và giá trị bất động sản.

2.4. Tăng độ bền và tuổi thọ công trình

Bể phốt xây dưới tầng hầm thường được thiết kế kiên cố, sử dụng bê tông cốt thép dày 20-30cm, chống thấm tuyệt đối. Theo thống kê của Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng (IBST), các bể phốt đặt dưới tầng hầm có tuổi thọ trung bình 30-50 năm, cao hơn 20-30% so với bể phốt xây ngoài trời do ít chịu tác động của thời tiết, nhiệt độ, độ ẩm.

2.5. Dễ dàng kiểm soát và bảo trì

Khi bố trí bể phốt dưới tầng hầm, các nắp kiểm tra, cửa hút bùn, van xả được đặt tập trung, thuận tiện cho việc bảo trì, hút bể phốt định kỳ mà không ảnh hưởng đến sinh hoạt của gia đình. Nhiều công trình hiện đại còn tích hợp hệ thống cảm biến báo đầy, tự động cảnh báo khi cần hút bùn, giúp chủ nhà chủ động hơn trong công tác quản lý vệ sinh.

3. Nhược điểm và rủi ro tiềm ẩn khi đặt bể phốt dưới tầng hầm

3.1. Nguy cơ thấm nước và ảnh hưởng kết cấu

Một trong những rủi ro lớn nhất khi xây bể phốt dưới tầng hầm là nguy cơ thấm nước, rò rỉ chất thải vào kết cấu sàn, tường tầng hầm. Nếu không xử lý chống thấm triệt để, nước thải có thể ngấm vào bê tông, gây ăn mòn cốt thép, giảm tuổi thọ công trình. Theo báo cáo của Sở Xây dựng TP.HCM năm 2021, có đến 18% sự cố thấm tầng hầm liên quan đến bể phốt đặt sai kỹ thuật, gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng cho chủ đầu tư.

3.2. Khó khăn trong thi công và chi phí đầu tư cao

Việc xây dựng bể phốt dưới tầng hầm đòi hỏi kỹ thuật cao, phải phối hợp chặt chẽ giữa các bộ môn kết cấu, kiến trúc, cơ điện. Chi phí xây dựng bể phốt ngầm thường cao hơn 20-30% so với bể phốt ngoài trời do yêu cầu vật liệu chống thấm, hệ thống thông khí, bơm nước thải, van chống tràn. Ngoài ra, thời gian thi công kéo dài hơn (trung bình 7-10 ngày so với 3-5 ngày cho bể phốt truyền thống), ảnh hưởng đến tiến độ chung của dự án.

Tham khảo thêm Giải pháp xử lý bể phốt đầy không cần thuê dịch vụ hút.

3.3. Nguy cơ phát tán mùi hôi và khí độc

Nếu hệ thống thông khí, thoát hơi không được thiết kế đúng chuẩn, bể phốt dưới tầng hầm có thể phát tán mùi hôi, khí độc (H₂S, CH₄) vào không gian sinh hoạt, gây ảnh hưởng sức khỏe cư dân. Đặc biệt, trong các sự cố mất điện, hệ thống bơm thoát nước không hoạt động, nguy cơ tràn ngược nước thải lên tầng hầm là rất lớn.

3.4. Khó khăn khi sửa chữa, nâng cấp

Khi bể phốt gặp sự cố nghiêm trọng như nứt, vỡ, sụt lún, việc sửa chữa dưới tầng hầm rất phức tạp, tốn kém. Nhiều trường hợp phải phá dỡ một phần sàn tầng hầm, ảnh hưởng đến kết cấu chịu lực và an toàn công trình. Theo khảo sát của Công ty Xây dựng Hòa Bình, chi phí sửa chữa bể phốt dưới tầng hầm có thể cao gấp 2-3 lần so với bể phốt ngoài trời.

3.5. Yêu cầu nghiêm ngặt về phòng cháy chữa cháy và an toàn môi trường

Bể phốt là nơi phát sinh khí dễ cháy nổ (CH₄), nếu không được thông gió tốt, nguy cơ cháy nổ, ngạt khí trong tầng hầm là rất lớn. Các quy chuẩn về phòng cháy chữa cháy (QCVN 06:2021/BXD) yêu cầu bể phốt dưới tầng hầm phải có hệ thống thông gió cưỡng bức, cảm biến khí độc, cửa chống cháy, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người sử dụng.

4. Các yếu tố kỹ thuật cần lưu ý khi xây dựng bể phốt dưới tầng hầm

4.1. Lựa chọn vị trí và kích thước bể phốt

Vị trí đặt bể phốt nên chọn nơi thấp nhất của tầng hầm, gần trục thoát nước chính, tránh xa các khu vực thường xuyên có người qua lại, khu vực để xe, kho chứa vật liệu dễ cháy. Kích thước bể phốt phải tính toán dựa trên số lượng người sử dụng, lưu lượng nước thải, thời gian lưu bùn tối thiểu 2-3 năm/lần hút bùn. Theo TCVN 7957:2008, thể tích bể phốt cho nhà ở gia đình tối thiểu 2-3m³, đối với chung cư, khách sạn phải từ 10-50m³ tùy quy mô.

4.2. Kết cấu và vật liệu xây dựng

Bể phốt dưới tầng hầm thường sử dụng bê tông cốt thép mác 250-300, dày 20-30cm, chống thấm toàn khối bằng phụ gia Sika, Kova hoặc màng chống thấm Bitum. Các mối nối, khe co giãn phải xử lý bằng băng cản nước PVC, tránh rò rỉ nước thải ra ngoài. Nắp bể phốt nên dùng gang đúc kín, có gioăng cao su chống mùi, khóa an toàn.

4.3. Hệ thống thông khí và thoát nước

Hệ thống thông khí phải thiết kế ống thông hơi đường kính tối thiểu 90-110mm, kéo lên mái hoặc vị trí cao nhất, tránh gần cửa sổ, giếng trời. Đối với các bể phốt lớn, nên lắp đặt quạt thông gió cưỡng bức, cảm biến khí độc tự động ngắt khi nồng độ khí vượt ngưỡng cho phép. Hệ thống thoát nước phải có van một chiều, bơm chìm dự phòng, tránh tràn ngược khi mưa lớn hoặc mất điện.

4.4. Quy trình thi công và kiểm tra chất lượng

Thi công bể phốt dưới tầng hầm phải tuân thủ nghiêm ngặt các bước: đào đất, đổ bê tông lót, lắp đặt cốt thép, đổ bê tông thành-vách, chống thấm, lắp đặt ống dẫn, nắp kiểm tra, thử kín nước trước khi đưa vào sử dụng. Mỗi công đoạn đều phải có biên bản nghiệm thu, kiểm tra bằng máy đo độ ẩm, máy camera nội soi đường ống để phát hiện sớm các điểm rò rỉ, nứt vỡ.

4.5. Bảo trì, vận hành và xử lý sự cố

Chủ đầu tư cần xây dựng quy trình bảo trì định kỳ: kiểm tra nắp chờ hút bể phốt, hút bùn 2-3 năm/lần, vệ sinh ống thông khí, kiểm tra cảm biến khí độc, thay thế van, bơm khi cần thiết. Khi phát hiện mùi hôi, nước thải tràn ngược, phải ngừng sử dụng ngay, liên hệ đơn vị chuyên nghiệp để xử lý, tránh tự ý mở nắp bể gây nguy hiểm.

5. So sánh bể phốt dưới tầng hầm và bể phốt ngoài trời

6. Những lưu ý quan trọng khi quyết định xây bể phốt dưới tầng hầm

• Tham khảo ý kiến chuyên gia: Trước khi quyết định, nên tham khảo ý kiến của kiến trúc sư, kỹ sư xây dựng, đơn vị thiết kế hệ thống MEP để đảm bảo phương án tối ưu, an toàn.
• Tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng: Phải tuân thủ nghiêm ngặt TCVN 7957:2008, QCVN 06:2021/BXD và các quy định về phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường.
• Lựa chọn vật liệu chống thấm chất lượng cao: Không nên tiết kiệm chi phí vật liệu chống thấm, nên sử dụng các thương hiệu uy tín, có bảo hành dài hạn.
• Thiết kế hệ thống thông khí, thoát nước dự phòng: Lắp đặt cảm biến khí độc, bơm chìm dự phòng, van một chiều để phòng ngừa sự cố mất điện, mưa lớn.
• Bảo trì định kỳ và xử lý sự cố kịp thời: Xây dựng quy trình bảo trì, kiểm tra định kỳ, liên hệ đơn vị chuyên nghiệp khi phát hiện sự cố.
• Đánh giá chi phí đầu tư và vận hành lâu dài: Cân nhắc giữa chi phí xây dựng ban đầu và chi phí bảo trì, sửa chữa trong suốt vòng đời công trình.
• Xem xét yếu tố phong thủy: Theo quan niệm phong thủy, bể phốt không nên đặt dưới phòng ngủ, phòng thờ, phòng khách để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe, tài lộc.

7. Một số ví dụ thực tế và kinh nghiệm từ các công trình lớn

7.1. Nhà phố tại quận 7, TP.HCM

 Một dự án nhà phố 5 tầng tại quận 7 đã lựa chọn xây bể phốt 4m³ dưới tầng hầm để tối ưu diện tích sân vườn. Chủ đầu tư sử dụng bê tông chống thấm mác 300, kết hợp phụ gia chống thấm Sika và hệ thống ống thông khí đường kính 110mm kéo lên mái. Qua 3 năm vận hành, hệ thống hoạt động ổn định, không phát sinh mùi hôi hay sự cố thấm rò rỉ. Việc bảo trì định kỳ được thực hiện thuận tiện nhờ cửa kiểm tra đặt ngay khu vực tầng hầm, không ảnh hưởng đến sinh hoạt gia đình.

7.2. Chung cư cao tầng tại quận Thanh Xuân, Hà Nội 

 Tòa chung cư 15 tầng tại quận Thanh Xuân đã áp dụng giải pháp bể phốt dưới tầng hầm với thể tích 30m³, phục vụ cho hơn 100 căn hộ. Hệ thống được thiết kế đồng bộ với quạt thông gió cưỡng bức và cảm biến khí độc tự động. Trong quá trình thi công, đơn vị thi công phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận kết cấu, cơ điện để đảm bảo chống thấm và an toàn phòng cháy chữa cháy. Kết quả sau 5 năm sử dụng cho thấy bể phốt hoạt động hiệu quả, giảm thiểu tối đa sự cố và chi phí bảo trì.

7.3. Khách sạn 4 sao tại Đà Nẵng 

 Khách sạn 4 sao tại Đà Nẵng lựa chọn xây bể phốt dưới tầng hầm nhằm tối ưu không gian phục vụ khách lưu trú và các tiện ích khác. Bể phốt được thiết kế với hệ thống van chống tràn, bơm chìm dự phòng và hệ thống cảm biến khí độc liên tục giám sát. Việc đầu tư ban đầu tuy cao hơn so với bể phốt truyền thống nhưng đã giúp khách sạn duy trì môi trường sạch sẽ, không mùi hôi, nâng cao trải nghiệm khách hàng và uy tín thương hiệu.

Xem thêm Xây bể phốt tường 10 hay 20 – đâu là lựa chọn đúng?

8. Kết luận

Việc xây dựng bể phốt dưới tầng hầm là một giải pháp tối ưu không gian, phù hợp với các công trình đô thị có diện tích hạn chế và yêu cầu cao về mỹ quan, tiện ích. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn, chủ đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố kỹ thuật, chi phí, cũng như tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn xây dựng và phòng cháy chữa cháy. Việc lựa chọn vật liệu chống thấm chất lượng cao, thiết kế hệ thống thông khí và thoát nước hợp lý cùng quy trình bảo trì định kỳ là những yếu tố then chốt giúp kéo dài tuổi thọ công trình và hạn chế rủi ro. Cuối cùng, sự phối hợp chặt chẽ giữa kiến trúc sư, kỹ sư và đơn vị thi công sẽ tạo nên một hệ thống bể phốt dưới tầng hầm vận hành hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và giá trị bất động sản trong đô thị hiện đại.

Hotline/Zalo: 0975.679.055